Aldargömul Elliðaárstöð
27. jún 2021
Orkuveitan
Rafstöðin við Elliðaár er 100 ára en þann 27. júní 1921 tóku Kristján konungur tíundi og Alexandrína drottning fyrstu tvær vélarnar formlega í notkun. Þessa var minnst með látlausri athöfn við Elliðaárstöðina í dag þar sem Dagur B. Eggertsson borgarstjóri og Bjarni Bjarnason forstjóri OR fluttu ávörp.
Rafstöðin var opin almenningi á 100 ára afmælinu en sóttvarnarráðstafanir í aðdraganda afmælisdagsins settu vissulega svip á hátíðarhöldin og umfang þeirra. Auk hinnar formlegu dagskrár var boðið upp á fræðslugöngu um dalinn og leikhópurinn Lotta, sem gert hefur blettina við Rafstöðina að heimavelli sínum, skemmti ungum sem eldri.
Hrein orka – hreinn ávinningur
Rafvæðing Reykjavíkur hafði fjölþætt áhrif á mannlíf og menningu. Atvinnulíf breyttist með bættum tækjakosti en ekki síður bættri lýsingu á vinnustöðum og eldhús og þvottahús á heimilum hinna um það bil 20 þúsund íbúa Reykjavíkur tóku stakkaskiptum á næstu áratugum. Þá hefur Elliðaárdalur tekið stakkaskiptum frá því orkuvinnslan hófst en fyrir réttum 70 árum – á 30 ára afmæli Elliðaárstöðvar – hófu starfsmenn Rafmagnsveitu Reykjavíkur skipulega skógrækt í dalnum. Hann er nú eitt vinsælasta útivistarsvæði borgarbúa.
Ýmsir viðburðir á afmæliári
Fyrsti viðburður í tilefni afmælisins var á Hönnunarmars, sem haldinn var í maímánuði í ár. Þá voru opinberaðar nýjar varanlegar innsetningar ungra hönnuða í Elliðaárhólma og boðið upp á hönnunargöngur í dalnum. Fleiri viðburðir eru ráðgerðir á afmælisárinu en hvort og hvenær til þeirra verður boðað ræðst af sóttvarnaraðgerðum.
Elliðaárstöð – þakklætisvottur OR til almennings
Á svæðinu í kringum Rafstöðina, stöðvarstjórahúsið, fjós og hlöðu sem þjónuðu upphaflegum starfsmönnum stöðvarinnar gengst Orkuveita Reykjavíkur nú fyrir uppbyggingu undir heitinu Elliðaárstöð. Það er ný upplifun í Elliðaárdal þar sem börn og fullorðnir fræðast um sögu og vísindi í lifandi leik. Húsaþyrpingin við Rafstöðvarveg fær nýtt hlutverk þar sem skólahópar, fjölskyldur, útivistarfólk og aðrir geta kynnt sér vísindin og tæknina á bak við veitukerfin sem byltu lífsgæðum í Reykjavík – eða bara sullað og prílað. Áætlað er að svæðið opni almenningi síðar á afmælisárinu. Það er hugsað sem gjöf Orkuveitu Reykjavíkur til almennings með þakklæti fyrir aldarlöng afnot af ánum og dalnum.
Nýtt hlutverk Rafstöðvarinnar
Rafstöðin við Elliðaár og tengd mannvirki eru friðuð. Ekki hefur verið unnið rafmagn í Rafstöðinni frá árinu 2014. Þá gaf sig aðrennslislögn, sem liggur milli Rafstöðvarinnar og Árbæjarstíflu, og er metin ónýt. Eftir mat á fýsileika þess að halda raforkuvinnslu áfram varð niðurstaðan að leggja raforkuvinnsluna af en gefa þessum merku mannvirkjum í tækni- og atvinnusögu þjóðarinnar nýtt hlutverk. Búnaðurinn stöðvarinnar er að mestu leyti upprunalegur.
Fyrstu orkuskiptin aldargömul – þau þriðju standa yfir
Rafvæðing Reykjavíkur markaði fyrstu orkuskiptin í bænum með því að rafmagn fór í sívaxandi mæli að styðja við mannlíf og atvinnulíf þar sem áður var notast við olíu, kol, gas eða mó. Hitaveitan í Reykjavík, sem tekin var í notkun 1930 og leysti kol og olíu af hólmi, fól í sér önnur orkuskiptin. Nú standa þau þriðju yfir þegar rafmagn og aðrir umhverfisvænir orkugjafar eru sem óðast að leysa jarðefnaeldsneyti í samgöngum af hólmi.
Til marks um þetta og í tilefni afmælisins er nú einn rafmagnsvagna Strætós merktur Elliðaárstöð og verður hann það fram eftir afmælisárinu.
